Kuralları ve yasaları göz ardı etmek, çiğnemek,
Başkalarına karşı empati yoksunluğu,
Dürtüsel davranmak,
Başkalarını tehditle kontrol etmeye çalışmak,
Uyuşturucu ve alkolü kötüye kullanmak,
Öyle bir niyeti olmasa da manipüle etmek için intiharla tehdit etmek,
Yüzeysel ilişkiler yaşamak,
Fiziksel şiddete eğilim,
Yalan söylemek,
Hatalardan ya da cezalardan ders almamak,
Başkalarını manipüle etmek için çekicilik veya zeka kullanmak.
Sosyopati Neden Olur?
Uzmanlar sosyopatiyi genetik bir kişilik bozukluğundan çok çevresel etkilerden dolayı geliştiğini düşünür. Beynin kimyası ve genler bu durumda rol oynayabilir. Ancak ebeveynin yetiştirme tarzı ve diğer çevresel faktörler bir sosyopat gelişmesinde daha fazla rol oynar.
Bakım verenleri tarafından yeterli ilgi görmeyen çocuklar, kendi başlarının çaresine bakarak büyümeyi öğrenirler. Çünkü bunu onlar için yapacak kimse bulamazlar. Aynı zamanda küçük yaşlardan itibaren sürekli istismar, şiddet ve manipülasyona uğrayan bazı çocuklar da bu davranış modelini hayatlarına ekleyebilirler. Bir başka neden ise kafa travması ve demans gibi durumlar sonucunda sosyopati olabilmesidir.
Kimler Sosyopat Riski Taşır?
Sosyopatlık için kesin olmayan ancak risk oluşturan durumlar vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Çocuklukta davranış bozukluğu tanısı alınmışsa,
Ailede antisosyal kişilik bozukluğu ya da başka kişilik bozuklukları varsa,
Çocukluk döneminde ihmal veya istismar yaşanmışsa,
Çocukluk döneminde şiddet olan bir evde büyümüşse,
ilerleyen zamanda sosyopatlık riski artar. Ayrıca erkeklerin kadınlara oranla 3 kat daha fazla sosyopat olabileceği görülür.
Sosyopati Tanısı Nasıl Konulur?
Sosyopati tanısını bir psikiyatrist ya da psikolog kişiyi değerlendirerek koyar. Bir kişi sosyopati belirtilerinin en az 3’ünü gösteriyorsa doktor psikolojik değerlendirme yapabilir. Kişinin tıbbi ve ruhsal geçmişi gözden geçirilerek buna göre bir değerlendirme yapılır.
Sosyopati Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sosyopat insanlar genellikle kendilerinde bir sorun olduğunun farkına varmazlar ve bu yüzden çoğu zaman profesyonel bir destek almayı düşünmezler. Eğer etraflarındaki kişiler yardım ederse tedavi olabilirler. Ancak buradaki önemli nokta kişinin kendisinin de ikna olmasıdır. Çünkü isteksiz bir şekilde tedavi doğru sonuç göstermeyebilir. Tedavi psikoterapi ve ilaç tedavisini içerebilir. Psikoterapide zararlı veya saldırgan davranışlara yol açabilecek düşünce ve duygular hakkında terapistle konuşulur. Aynı zamanda öfke yönetiminin nasıl yapılabileceği gibi konuları da içerebilir. Psikoterapinin de çeşitleri vardır. Bunlar psikoloğun yöntemlerine ve sosyopatın gösterdiği belirtilere göre değişiklik gösterebilir. İlaç tedavisinde kişinin semptomlarına yönelik ilaçlar kullanılabilir. Örneğin kişi saldırganlık gösteriyorsa antipsikotik ilaçlar verilebilir.
Sosyopat Birisiyle Nasıl Başa Çıkılır?
Sosyopat birisi ile ilişki sürdürmeye çalışmak istiyorsanız, bilmeniz gereken bazı noktalar vardır. Öncelikle onun duygularınızı hiçbir zaman tam olarak anlayamayacağını kabul ederek işe başlamalısınız. Bir davranışın başkalarını nasıl etkilediği ona açıklayabilirsiniz. Fiziksel ve duygusal alanınızı işgal etmesini önlemek için net sınırlar oluşturabilirsiniz. Eğer profesyonel bir destek almıyorsa, bu konuda destek olabilir, teşvik edebilirsiniz. Bu kişi eşinizse evlilik danışmanı, aileden biriyse aile danışmanıyla konuşarak daha olumlu bir ilişki sürdürme şansınız olabilir.
Sosyopat kişi sınırlarınıza sayı göstermiyor ve fiziksel-duygusal zarara neden olmaya devam ediyorsa, ilişkiyi sonlandırmak veya onsuz bir alan yaratmak güvenli bir seçenek olabilir. Ama bir terapistle işbirliği yapmanız size çok yardımcı olabilir.
Sosyopat ile Psikopat Arasındaki Fark Nedir?
Sosyopat ve psikopat terimleri sıklıkla birbiriyle karıştırılır. Bu iki rahatsızlığın kesin çizgilerde farkları olmasa da sıralanabilecek bazı farklılıkları bulunur. Psikopatlar vicdan duygusu az olan kişiler olarak sınıflandırılırken, sosyopatların empati ve pişmanlık duyguları az da olsa vardır.
Sosyopat kişiler aşağıdaki davranışları sık tekrarlayabilir:
Başkalarının nasıl hissettiğini umursamadığını açıkça belirtir.
Dürtüsel davranışlarda bulunur.
Öfkeye eğilimlidir.
Düzenli bir iş ya da aile yaşamını sürdüremez.
Duygusal bağ kurması zordur ancak imkansız değildir.
Psikopat kişiler sosyopatlardan farklı olarak aşağıdaki davranışları tekrarlayabilir:
Başkalarının hislerini umursuyormuş gibi davranır.
Soğuk kalpli davranışlar sergiler.
Başkalarının sorunlarını anlamaz.
Sahte ilişkilere sahiptir.
Duygusal bağlar kuramaz.
Sosyopati Başka Bir Durumla Karıştırılabilir mi?
Sosyopati diğer psikolojik sorunlarla benzer belirtiler gösterebilir. Aralıklı patlayıcı bozukluk, davranış bozukluğu ve bipolar bozukluğu ile belirtiler benzerdir. Aralıklı patlayıcı bozuklukta her şeye karşı şiddet olabilir. Öfkenin yol açtığı bu patlamalar genellikle ergenlikte ya da 40 yaşından önce başlar. Ancak spesifik olarak empati yoksunluğu ve pişmanlık eksikliği yoktur.
Davranış bozukluğu genellikle ergenlik yaşlarında başlayan antisosyal davranışlarla şekillenir. Yetişkinlikte sosyopatlık tanısı alınması için ergenlik ya da çocukluk döneminde davranış bozukluğu belirtileri göstermesi gerekir. Ancak sosyopati kriterlerini tam olarak karşılayamayan yetişkinler de davranış bozukluğu tanısı alabilir.
Bipolar bozukluğun mani döneminde saldırganlık, sinirlilik vardır. Bunlar sosyopatiyle bağlantılıdır. Bir mani atağı sırasında sosyopati teşhis edilemeyebilir.
Sosyopatlık Önlenebilir mi?
Risk altındaki kişilerde sosyopat gelişmesi gibi kesin bir durum yoktur. Antisosyal davranışların temeli çocuklukta görüldüğü için ebeveyn ve öğretmenler bu durumu fark ederse erken yardım alınmasını sağlayabilirler.
Bir Sosyopat Narsist midir?
Halk arasında sosyopatlıkla pek çok durum eşleştirilebilir. Ancak bu bilgiler doğru olmayabilir. Narsisizm ve sosyopati aynı anda konuşulan durumlardan birisi olmasına rağmen farklı değerlendirilen durumlardandır. Sosyopat kişiler bencil olsa da, narsist kişiler kişiliklerini değiştirerek olmadıkları biri gibi davranabilirler. Narsist kişilik ilgiye düşkünken, sosyopat kişilik başkalarının onu nasıl gördüğünü umursamayabilir. Farklılıklar olduğu gibi bu iki durum arasında benzerlikler de vardır. Örneğin her ikisinde empati yoksunluğu olabilir. Ayrıca istediklerini elde edebilmek için insanları manipüle edebilirler.
Sosyopat Bireyle İlişki Kurarken Sınırları Koruma Stratejileri Nelerdir?
Eğer hayatınızda sosyopat bir birey varsa ona karşı sınırlar çizerek ilişkinizin seviyesini korumanız daha iyi olabilir. Öncelikle duygusal sınırlarınızı belirleyerek, karşı tarafın bunu aşmamasına dikkat etmelisiniz. Karşı taraftaki kişinin empatiden yoksun olduğunu unutmamalısınız. Yaşanan bir durumda sizin kadar etkilenmemesi onun için normal olabilir. Sosyopat kişinin manipülasyonu nasıl yaptığını iyi anlarsanız, bunu önleyebilirsiniz. Eğer sizi manipüle ettiğini düşünüyorsanız bunu net bir şekilde söyleyebilir ve sınırlarınızı tekrar söyleyebilirsiniz. Tüm bunları yaparken karşınızdaki kişiyle açık ve dürüst bir iletişim kurmaya özen gösterebilirsiniz. Ancak hassas olduğunuz konularda bilgilerinizi paylaşmaktan kaçınabilirsiniz. Çünkü hassas olduğunuz noktalarla ilgili sosyopat kişi sizi tehdit edebilir.
Bunların dışında kendi kişisel alanınızın olması, oraya sosyopat kişinin dahil olmamasını sağlar ve bu şekilde üzerinizde kontrol kuramaz. Eğer ilişkinizde daha önce şiddet olduysa, güvenliğinizi sağlamak için önlem alabilirsiniz. Her şeyden önemlisi bir danışman ile ilişkinizi güçlendirerek ilerlemek, çabalarınızın sonuçlarının daha iyi olmasını sağlayabilir.
Kaynak: www.medicalpark.com.tr