“Gelibolulu Rusların 100. Yıldönümüne Doğru” adını taşıyan etkinlikler Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), Türk Rus Toplumsal Forumu Eş Başkanlığı, ÇOMÜ-Türkiye Rusya İşbirliği Araştırma ve Uygulama Merkezi (TURUSIA) ve Çanakkale Valiliği’nin katkılarıyla Gelibolu Belediyesi ev sahipliğinde gerçekleştirildi.
23 Mayıs’ta Gelibolu Rus anıtı ve mezarlığında anma töreniyle başlayan etkinlik, Gelibolu Atatürk Kültür Merkezinde devam etti. Anıtta gerçekleşen törende Rus ve Türk heyeti anıta karanfiller bıraktılar. Rusların Gelibolu’da 1920-1923 yılları arasındaki yaşamlarına ait fotoğrafların sergilendiği anıt salonu ziyaret edildi. Toplumsal Forum Genel Sekreteri Büyükelçi Ender Arat buradaki anı defterini imzaladı. Anma programı, Rus anıtı önünde toplu hatıra fotoğrafı çekimiyle sona erdi.
Gelibolu AKM’de Türk Rus Toplumsal Forumu Genel Sekreteri Büyükelçi Ender Arat’ın “Türklere Güvendiler: Ruslar” adlı sergisinin açılışı yapıldı. 2019 Türkiye Rusya Kültür ve Turizm Yılı Nedeniyle gerçekleşen sergi, 27 Haziran 2019’a kadar Gelibolu’da açık kalacak. Sergi, 28 Haziran-1 Haziran tarihleri arasında ise ÇTSO Çanakkale Evi’nde ziyaretçilere açık olacak.
Gelibolu Atatürk Kültür Merkezinde gerçekleştirilen etkinliğe, Çanakkale Vali Yardımcısı ve Eceabat Kaymakamı Turan Yılmaz, Gelibolu Kaymakamı Hakan Kılınçkaya, Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, Çanakkale İl Kültür Müdür Yardımcısı Cemil Agas, Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu Üyesi İsmail Safi, Gelibolu Belediye Başkanı Mustafa Özacar, ÇOMÜ Rektörlüğünü temsilen Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hüsnü Baysal, Gelibolu Piri Reis Meslek Yüksekokul Müdürü Dr. Öğr. Üyesi İsmail Elagöz, Lapseki Meslek Yüksekokul Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Engin Gür, TURUSIA Yönetim Kurulu üyeleri Prof.Dr. Selver Özözen Kahraman, Dr. Öğretim Üyesi Faize Sarış, Dr. Öğretim Üyesi Berrin Gültay; Rusya Federasyonu Ankara Temsilciliğinden Natig Guliev ve Rusya Federasyonu Eğitim ve Bilim Merkezi Müdürü Prof. Dr. Enver Şeyhov; öğrenciler ve vatandaşlar katıldı.
Saygı duruşu ve İstiklal Marşı ile başlayan etkinlik açılış konuşmaları ile devam etti. Gelibolu Belediye Başkanı Mustafa Özacar, Rossotrudnichestvo Federal Ajansı (Rusya Uluslararası İnsani İşbirliği Ajansı) Ankara Temsilcisi Prof. Dr. Enver Sheykov, St. Andrew Vakfı Temsilcisi Melis Murat, Türk Rus Toplumsal Forum Başkanı Milletvekili Ahmet Berat Çonkar, Forum Genel Sekreteri Büyükelçi Ender Arat, Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Danışma Kurulu Üyesi Dr. İsmail Safi ve ÇOMÜ TURUSIA Müdürü Prof. Dr. Vedat Çalışkan açılış konuşmaları ile katılımcıları selamladılar; günün önem ve anlamını belirten konuşmalarında etkinliğin düzenlenmesinde emeği geçenlere ve katkıda bulunan kurum ve kişilere teşekkürlerini ilettiler.
Türk-Rus Toplumsal Forum Eş Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili Ahmet Berat Çonkar, böyle bir etkinlik için Gelibolu'da bulunmaktan duyduğu mutluluğu dile getirdi. Birinci Dünya Savaşı'nın en fazla etkilediği ülkelerin başında Türkiye ve Rusya'nın geldiğini anlatan Çonkar, Gelibolu'nun ise iki ülkenin tarihi kaderinde çok önemli yer tutan bir coğrafya olduğunu ifade etti. Gelibolu'nun aynı zamanda Türk tarihi ve ülkenin kaderi bakımından destansı bir savunmanın ve kahramanlığın adı olduğunu hatırlatan Çonkar, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Kafkasya, Orta Doğu ve Karadeniz havzasının etkin bölgesel aktörleriyiz ve aynı zamanda bir boyutu ile de bütün bu alanlarda jeopolitik bir rekabet de söz konusu aramızda. Türkiye ve Rusya olarak yüzyıllar boyunca bazen rekabet, bazen de dostluk ve iş birliği içinde hep etkileşim halinde olduk. Sınırların kalktığı, toplumların birbirlerini yeniden keşfettiği çağımızda ise bu etkileşim çok daha fazla yoğunlaştı. İki ülke olarak aramızdaki ilişkileri artık devletten devlete ilişki şeklinde tanımlamamız mümkün değil. Bu ilişki toplumdan topluma bir mahiyet kazanmıştır. Kaderin bir sonucu olarak geçmişte yaşamları Gelibolu'da kesişen bu iki ulusun dayanışma ve hoşgörü örnekleri adeta tarihe geçmiştir. Gerçekten de bir savaşın yol açtığı yıkımın Türkiye'ye sürüklediği Ruslar ile Türk toplumu arasında yaşanan insani dayanışma örnekleri günümüz medeniyeti için önemli ve etkileyicidir."
Çonkar, tarih boyunca çekişmeler yaşayan ulusların, zor zamanlarda birbirlerine uzattıkları insanlık elini ve olağanüstü dayanışma örneklerini bugünlerde hatırlamanın sayısız yararı olduğunu sözlerine ekledi.
ÇOMÜ TURUSİA Müdürü Prof. Dr. Vedat Çalışkan ise yaptığı konuşmada şunları söyledi:
“Bir zamanlar Gelibolu’da yaşayan Beyaz Rusların hatırası bizleri yeniden bir araya getirmeyi başardı. Gerçekleşen bu buluşmaların etkisi her iki ülkede şimdilerde daha güçlü hissediliyor. Çünkü Gelibolu gurbetinin 100. Yıldönümüne doğru ilerleyen bir sürecin hemen önünde bulunuyoruz.
Beyaz Rusların Gelibolu yaşamı, Türkiye ve Rusya’nın ortak bir kültürel mirasını temsil eden önemli bir beşeri olgudur. Geçmişin hatırasını yaşatan Gelibolu Rus anıtı 1921 yılında yapılmış; daha sonra izleri silinen bu anıt ve mezarlık 17 Mayıs 2018 tarihinde yeniden yapılmış ve düzenlenmişti. İki ülke arasında gelişen ilişkileri temsil eden bu anıt, günümüzde iki ülke arasında önemli bir kültürel diyalog kanalı durumundadır. Gelibolu, üstlendiği sembolik anlam nedeniyle 100. Yıldönümünde Türkiye Rusya buluşmasının yeni mekanı olmalıdır.
Gelibolu Hatırasının 100. Yıldönümüne uzanan bu sürecin son bir yıllık kesitinde Çanakkale’de birçok iş başarıldı. Ekim 2018 de kurulan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi TURUSIA’nın bu süreçteki faaliyetlerinin altını çizmek isterim. İçinde bulunduğumuz bu hafta, Gelibolulu Ruslar’ın 100. Yıldönümüne atfedilen kapsamlı bir kitabın okurlarla buluşması da yine rektörümüz Prof. Dr. Sedat Murat’ın desteği ile mümkün oldu.
Önümüzdeki süreçte Gelibolu buluşmalarının sadece Gelibolu’daki toplantılarla sınırlı kalmamasını temenni etmekteyiz. Rusya tarafının da Gelibolu’nun 100. Yılı teması içinde Rusya’da çeşitli etkinlikler planlamasını beklemekteyiz. Araştırma merkezimizi olarak Çanakkale ve Gelibolu’nun sanayi, ticaret, turizm, kültür ve sanat aktörleri ile daha fazla etkileşim talep etmekteyiz. Çanakkale’yi temsil yeteneği bulunan kurum, kuruluş ve kişilerin önümüzdeki bu sürece daha fazla katkı sağlamasının beklentisi içindeyiz”
“Açık kapı Anadolu: Ruslar” adlı Rusça alt yazılı-Türkçe belgesel filmin gösteriminin ardından panele geçildi. Moderatörlüğünü ÇOMÜ-TURUSIA Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Selver Özözen Kahraman’ın yaptığı panelde Büyükelçi Ender Arat, İstanbul Üniversitesi Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Türkan Olcay, Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydın İbrahimov, ÇOMÜ TURUSIA Müdürü Prof. Dr. Vedat Çalışkan ile Melis Murat (St Andrew Foundation) panelist olarak yaptıkları sunumlar ve konuşmalar dinleyiciler tarafından büyük ilgi gördü.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi yayını olarak basılarak okurlarla buluşan “Beyaz Rusların Gelibolu Gurbetinin 100. Yıldönümü” adlı kitabın yazar ve editörlerine Rusya Bilim ve Kültür Merkezi Müdürü Prof. Dr. Enver Sheykov tarafından “Teşekkür” belgesi takdim edildi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Sedat Murat’a da kitabın yayınlanmasındaki desteği nedeniyle sunulan “teşekkür belgesi”, rektörlüğü temsilen törene katılan Prof.Dr. Hüsnü Baysal tarafından kabul edildi. Rusya Bilim ve Kültür Merkezi, ÇOMÜ TURUSIA (Türkiye Rusya İşbirliği Araştırma ve Uygulama Merkezi)’ya, çeşitli kitaplardan oluşan bir set armağan etti.
24 Mayıs Cuma günü ise il dışından ve yurtdışından Çanakkale’ye gelen katılımcılar için çevre gezileri düzenlendi. ÇOMÜ öğretim üyeleri Prof.Dr. Muhammet Erat, Doç.Dr. Reyhan Körpe ve Prof.Dr. Vedat Çalışkan eşliğinde Tarihi Savaş Alanında Şehitliklerin ziyareti ile Troia ören yeri ve müzesi gezildi.