Çalışmak ve üretmek yaşamın vazgeçilmez unsurlarından bir tanesidir. Bununla birlikte bazı durumlarda çalışılan ortamda bulunan fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik bazı risk etmenleri çalışanlarda çeşitli sağlık sorunları görülmesine neden olabilir. Meslek hastalıkları bir kişinin yaptığı işten kaynaklanan, işte çalışma sonucu ortaya çıkan sağlık sorunları olarak tanımlanır.
Meslek hastalığı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14. maddesine göre “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.” olarak tanımlanır. Bu tanım doğrultusunda bir hastalığın meslek hastalıkları içerisinde değerlendirilebilmesi için işin özellikleri yüzünden ortaya çıkması gerekmektedir. Bir başka ifadeyle hastalık ile yapılan işin arasında neden-sonuç ilişkisi olması hastalığın meslek hastalığı sayılmasının başlıca kriterlerinden bir tanesidir.
Meslek Hastalıkları Nedenleri Nelerdir?
Meslek hastalıklarına neden olan çeşitli faktörler vardır. Başlıca meslek hastalıkları nedenleri şu şekildedir:
•Kimyasal etkenler: İş yerlerinde en sık maruz kalınan risk etmenlerinin başında kimyasallar gelir. Çözücü maddeler, gazlar, asitler, pestisitler ve ağır metaller kimyasal risk faktörlerindendir.
•Fiziksel etkenler: Gürültü, titreşim, sıcaklık, ortamın nem seviyesi, aydınlatması gibi iş yeri ortamının özelliklerinin çalışmaya elverişsiz olması zamanla çalışanlarda çeşitli sağlık sorunları görülmesine neden olabilir.
•Biyolojik etkenler: Bu grupta yer alan meslek hastalıkları genellikle çalışılan ortamda virüs, bakteri, mantar ve parazit gibi biyolojik ajanlara maruziyet sonucunda görülen hastalıklardır. Örneğin, çiftçi, kasap, veteriner veya besicilerde daha sık rastlanan bruselloz, tüberküloz, şarbon, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, salmonellosis gibi hastalıklar bu grupta değerlendirilir. Ek olarak özellikle sağlık çalışanlarında da biyolojik etkenlere bağlı meslek hastalığı görülme riski yüksektir. Özellikle Hepatit B, AIDS, kızamıkçık gibi hastalıklara sağlık çalışanları arasında daha sık görülür.
•Tozlar: Pamuk tozu, demir tozu, kömür tozu gibi kimyasal tozlar ve keten tozu, şeker kamışı tozu gibi biyolojik tozlar da meslek hastalıklarına neden olan faktörler arasında ilk sıralarda yer alır.
Meslek Hastalıkları Grupları Nelerdir?
Meslek hastalıkları vücutta görüldükleri bölgelere göre farklı gruplara ayrılır. Türkiye’de meslek hastalıkları gruplandırılırken hastalığa neden olan faktör ve hastalığın etkilediği organ dikkate alınarak sınıflandırma yapılır. Bu sınıflandırmaya göre meslek hastalıkları 5 gruba ayrılır. Buna göre başlıca meslek hastalıkları grupları şu şekildedir:
•A grubu meslek hastalıkları (kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları): Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları içerisinde önemli yer tutar. Kimyasal faktörlerin neden olduğu hastalıklara bakıldığında silikoz, asbestoz, bronşit gibi akciğer hastalıkları, cilt hastalıkları, kurşun zehirlenmesine bağlı olarak nörolojik hastalıkların ilk sıralarda yer aldığı görülür. Ek olarak kimyasal ajanlara bağlı olarak akciğer kanseri görülme riski de yüksektir.
•B grubu meslek hastalıkları (mesleki cilt hastalıkları): İnsanların iş yerlerinde maruz kaldıkları etmenlar sonucunda görülen cilt hastalıkları genel olarak mesleki dermatoz olarak değerlendirilir. Cilt hastalıkları mesleki hastalıklar içerisinde önemli bir yer tutar. Meslek hastalıklarının yaklaşık %30-40 kadarını cilt hastalıkları oluşturmaktadır. Sıcak, soğuk, nem, radyasyon gibi fiziksel etmenler, solvent, krom, boya gibi kimyasallar, virüs, bakteri gibi biyolojik ajanlar ile basınç, travma gibi mekanik etkenler mesleki cilt hastalıklarına neden olan başlıca faktörler arasında sayılabilir. Kontakt dermatit, kıl kökü iltihabı, cilt kanseri, kimyasal yanıklar, kandida gibi enfeksiyon hastalıkları en sık görülen mesleki cilt hastalıklarındandır.
•C grubu meslek hastalıkları (mesleki solunum sistemi hastalıkları): Solunum sistemi hastalıkları da meslek hastalıkları içerisinde önemli bir yer tutar. Özellikle tozun yoğun olarak bulunduğu ortamlarda çalışanlarda solunum sistemi hastalıkları görülme riski daha yüksektir. Toz mesleki hastalıklar için başlıca risk faktörlerinden bir tanesidir. Örneğin inorganik tozlardan olan silika tozunun neden olduğu silikozis, özellikle madenlerde çalışanlarda taş kömürü ve antrasit tozu maruziyete bağlı kömür işçisi pnömokonyozu, asbest tozunun solunmasına bağlı oluşan asbestozis, demir tozuna bağlı oluşan siderozis gibi solunum sistemi rahatsızlıkları meslek hastalıkları içerisinde önemli yer tutar. Ek olarak, mesleki solunum sistemi hastalıkları sadece inorganik tozlara bağlı olarak ortaya çıkmaz. Pamuk tozunun neden olduğu bizinosis gibi solunum sistemi rahatsızlıkları da C grubu meslek hastalıklarının içerisinde en sık karşılaşılan sağlık sorunlarındandır.
•D grubu meslek hastalıkları (mesleki bulaşıcı hastalıklar): Yapılan işte çalışanın parazit, virüs, bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalara maruz kalmasına bağlı olarak ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar D grubu meslek hastalıkları içerisinde değerlendirilir. Özellikle sağlık çalışanları Hepatit B, AIDS, tüberküloz, şarbon gibi mesleki bulaşıcı hastalıklar bakımından risk taşır.
•E grubu fiziki etkenlere bağlı görülen mesleki hastalıklar: Çalışılan ortamın nem, sıcaklık, basınç gibi aydınlatma gibi fiziksel özelliklerinin insan sağlığına etkileri olabilir. Örneğin, gürültülü bir ortamda çalışanlarda zamanla işitme problemi, aşırı sıcak veya soğuk ortamda çalışanlarda dolaşım sistemi sorunları görülebilir.
Yukarıda sayılanların yanı sıra ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) mesleki hastalıkların nedenleri arasında yapılan işten keyif almamak, mobbinge maruz kalmak (iş yerinde psikolojik baskı), iş arkadaşlarıyla anlaşamamak gibi psikolojik risk faktörlerine de önem verir.
Kaynak: www.medicalpark.com.tr
