Prediyabetin belirtileri arasında sık susama, sürekli yorgunluk, açlık atakları ve özellikle karın bölgesinde yağlanma yer alır. Ayrıca, kesik ve yaraların geç iyileşmesi de bu duruma işaret edebilir. Düzenli sağlık kontrolleri, erken teşhis ve önlem alma açısından büyük önem taşır.
Gizli Şeker (Prediyabet) Nedir?
Gizli şeker (prediyabet), kandaki glukoz seviyesinin normalden yüksek fakat diyabet teşhisi konulacak düzeyde olmadığı bir durumdur. Zamanında önlem alınmazsa, bu durum tip 2 diyabete ilerleyebilir. Çoğu zaman belirgin belirtiler göstermez, bu nedenle birçok kişi prediyabetli olduğunu fark etmez. Ancak düzenli sağlık kontroller sayesinde erken diyabet tanısı yapılabilir. Sağlıklı beslenme, aktif bir yaşam ve kilo kontrolü ile prediyabetin ilerlemesi önlenebilir veya tamamen geri döndürülebilir.
Prediyabet Belirtileri Nelerdir?
Gizli şeker (prediyabet) genellikle belirti göstermese de, bazı erken işaretler fark edilebilir. Prediyabet belirtileri arasında şunlar yer alır:
Sürekli yorgunluk hissi
Açlık atakları ve sık acıkma
Aşırı susama ve ağız kuruluğu
Sık idrara çıkma
Ciltte koyu lekelenmeler (özellikle boyun ve koltuk altlarında)
Yaraların geç iyileşmesi
Görme bulanıklığı
Kilo alımı veya kilo vermekte zorlanma
Eller ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma
Gece sık uyanma veya uyku düzensizlikleri
Konsantrasyon güçlüğü ve hafıza problemleri
Tatlı veya karbonhidratlı yiyeceklere aşırı istek
Prediyabetin Nedenleri Nelerdir?
Gizli şekere yol açan başlıca nedenler arasında insülin direnci yer alır. İnsülin direnci, vücudun üretilen insülini yeterince etkili kullanamaması durumudur. Bu durumda pankreas, kan şekerini dengelemek için daha fazla insülin salgılar; ancak hücreler bu insüline duyarsız kaldığı için glukozun kullanımı zorlaşır. Metabolik sendrom da insülin direncini tetikleyen ve prediyabetin gelişimine yol açan bir dizi sağlık sorunu içerir. Yüksek kan şekeri, yüksek kolesterol, aşırı karın yağı ve hipertansiyon gibi faktörler metabolik sendromun parçasıdır.
Prediyabet nedenleri arasından ayrıca şunlar da yer alır:
Aşırı kilo, prediyabetin en önemli nedenlerinden biridir. Özellikle karın bölgesinde biriken fazla yağ, insülinin etkisini zayıflatır ve insülin direncinin artmasına neden olur.
Hareketsiz bir yaşam tarzı, kasların insülini daha verimli kullanmasını engeller ve vücutta yağ birikimini artırır. Yeterli egzersiz yapmamak, gizli şeker (prediyabet) riskini önemli ölçüde yükseltir.
Dengesiz ve sağlıksız beslenme, yüksek şeker ve işlenmiş gıda tüketimi, prediyabetin gelişimine katkı sağlar. Şekerli içecekler, fast food ve rafine karbonhidratlar gibi besinler kan şekerini hızla yükseltir ve insülinin etkisini azaltır. Uzun süreli kötü beslenme alışkanlıkları, vücudun insülin üretimini zorlaştırır ve prediyabeti tetikler. Diyabet veya gizli şeker (prediyabet) öyküsü bulunan aile üyelerine sahip kişilerde, bu durumu yaşama olasılığı daha fazladır. Aile geçmişi, bu hastalığın kalıtsal bir yönü olduğunu gösterir ve bireylerin daha dikkatli olmalarını gerektirir.
Prediyabet Tanısı Nasıl Konur?
Gizli şeker (prediyabet) tanısı koymak için kan şekeri seviyelerinin belirli aralıklarla ölçülmesi gerekir. Doktorlar, kan şekerinin açlık halinde, yemek sonrası veya uzun vadede nasıl değiştiğini görmek için çeşitli testler uygular. Bu testler, prediyabet riskini tespit ederek erken önlem alınmasına yardımcı olur. Gizşi şeker tanısı için şu testler öne çıkar:
Açlık kan şekeri testi, gizli şeker (prediyabet) teşhisinde en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Testin doğru sonuç vermesi için en az 8 saat boyunca herhangi bir yiyecek veya içecek tüketilmemesi gerekir. Açlık kan şekeri seviyesi 100 mg/dL’nin altında olmalıdır. 100-125 mg/dL aralığındaki değerler prediyabeti işaret eder. 126 mg/dL ve üzeri ise diyabet tanısı açısından değerlendirilir.
Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT), vücudun şekeri nasıl işlediğini anlamak için uygulanır. İki saatlik ölçümde 140-199 mg/dL arasında bir değer çıkarsa prediyabet söz konusu olabilir. 200 mg/dL ve üzeri ise diyabet göstergesi olarak kabul edilir.
HbA1c testi, son 2 ila 3 aylık dönemdeki ortalama kan şekeri düzeyini göstererek, kan şekeri kontrolüne dair uzun vadeli bir fikir sunar. Bu test, kandaki hemoglobine bağlanan glikoz miktarına bakılarak kan şekeri kontrolünün ne kadar dengeli olduğunu gösterir. Normal HbA1c seviyesi %5,7’nin altındadır. %5,7 ile %6,4 arasındaki değerler prediyabeti işaret ederken, %6,5 ve üzeri diyabet tanısını düşündürür.
Prediyabet Tedavisi
Gizli şeker (prediyabet), doğru önlemler alındığında kontrol altına alınabilir ve tip 2 diyabete ilerlemesi önlenebilir. Beslenme alışkanlıklarını değiştirmek, fiziksel aktiviteyi artırmak ve stresi yönetmek, kan şekerini dengelemeye yardımcı olur.
Prediyabet tedavisi olarak gerektiğinde ilaç tedavisi de sürece destek olabilir. Prediyabetin en etkili tedavi yöntemi, sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazanmaktır. Günlük rutine hareket eklemek, beslenme düzenini değiştirmek ve uyku kalitesini artırmak, insülin direncini azaltarak kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutar.
Prediyabet (Gizli Şeker) Tedavisinde Sağlıklı Beslenme Önerileri
Dengeli ve sağlıklı beslenmek, kan şekeri seviyelerini yönetmenin temel taşlarından biridir. Sağlıklı beslenme önerileri olarak beyaz un ve rafine şeker içeren gıdalardan kaçınılmalı, bunun yerine tam tahıllar, sağlıklı yağlar, protein kaynakları ve bol sebze tüketilmelidir. Ayrıca doğru besinler alarak kan şekeri ani yükselişlerden korunmalıdır. Gizli şeker tedavisinde ayrıca şu öneriler öne çıkar:
Fiziksel aktivite, kasların insüline duyarlılığını artırarak kan şekerinin daha iyi kontrol edilmesini sağlar. Günlük yürüyüş, yüzme, bisiklet sürme veya yoga gibi aktiviteler, kan şekeri dengesini korumak için faydalıdır.
Obezite, insülinin vücutta etkili bir şekilde kullanılmasını engelleyebilir. Özellikle karın çevresindeki yağlanma, prediyabet riskini artırır. Vücut kitle indeksi (VKİ) sağlıklı aralıkta tutulmalı ve ideal kiloya ulaşmak için dengeli bir beslenme ve düzenli egzersiz programı uygulanmalıdır.
Kronik stres, kortizol seviyelerinin yükselmesine yol açarak kan şekerinin dengesizleşmesine neden olabilir. Gün içinde meditasyon yapmak, derin nefes egzersizleri uygulamak ve keyif veren aktivitelere yönelmek, stresin etkilerini azaltabilir.
Yetersiz ve kalitesiz uyku insülin direncini artırabilir. Her gece 7-8 saat düzenli uyumak, vücudun kan şekeri dengesi korumasına yardımcı olur.
Prediyabetin Yol Açabileceği Sağlık Sorunları Nelerdir?
Gizli şeker (prediyabet), tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açma riski artar. Kan şekeri seviyelerinin uzun süre normalin üzerinde seyretmesi, birçok organ sistemini olumsuz etkileyerek kronik hastalıklara zemin hazırlar.
Gizli şeker (prediyabet), tip 2 diyabetin öncüsü olarak kabul edilir. Kan şekeri seviyeleri kontrol altına alınmazsa, zamanla pankreasın insülin üretme kapasitesi azalır ve vücut insüline karşı daha dirençli hale gelir. Bu süreç yönetilmezse, prediyabet tip 2 diyabete dönüşebilir.
Yüksek kan şekeri seviyeleri, damarların yapısını bozarak kalp ve damar hastalıklarına zemin hazırlar.
İnsülin direnci, kan basıncının yükselmesine ve kötü kolesterol seviyelerinin artmasına neden olabilir. Bu durum, kalp hastalıkları riskini daha da artırır. Prediyabetli bireylerde hipertansiyon ve dengesiz lipid profili yaygın olarak görülür.
Prediyabet, karaciğerin aşırı yağlanmasına neden olarak metabolik süreçleri de olumsuz etkileyebilir. Özellikle insülin direnciyle bağlantılı olan Non-Alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD), tedavi edilmezse karaciğer fonksiyonlarını bozabilir ve iltihaplanmaya yol açabilir.
Kadınlarda yaygın olarak görülen Polikistik Over Sendromu (PCOS insülin direnci ile doğrudan ilişkilidir. Prediyabet, hormonal dengesizlikleri tetikleyerek PCOS semptomlarını şiddetlendirebilir ve üreme sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Prediyabet nasıl anlaşılır?
Prediyabet genellikle belirti vermez, ancak sık susama, halsizlik ve kilo alımı gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Kesin tanı için kan şekeri testleri yapılmalıdır.
Prediyabet önlenebilir mi?
Sağlıklı bir beslenme düzeni, düzenli egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri, prediyabetin gelişme riskini azaltabilir. Özellikle dengeli bir diyetle, işlenmiş gıdalardan ve fazla şekerden kaçınılarak, sebze, meyve ve tam tahıllar gibi besinlerin öncelikli hale getirilmesi kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulmasına katkı sağlar.
Prediyabet diyabet hastalığına dönüşür mü?
Önlem alınmazsa prediyabet zamanla tip 2 diyabete dönüşebilir. Ancak sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile bu süreç durdurulabilir. Düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve kilo kontrolü, prediyabetin diyabete ilerlemesini engelleyebilir.
Prediyabetli bireyler nasıl beslenmelidir?
Düşük glisemik indeksli besinler, tam tahıllar, sebzeler, sağlıklı yağlar ve protein ağırlıklı bir beslenme düzeni tercih edilmelidir. Rafine şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır.
Kaynak:Medicalapark
